Risico-inventarisatie & evaluatie

Wat is een RI&E?

De risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) betreft de inventarisatie en evaluatie van de risico’s die de arbeid voor de werknemers met zich brengt. De RI&E bevat een beschrijving van de gevaren, de grootte van de risico’s, een risico-evaluatie, de risicobeperkende maatregelen en de risico’s voor bijzondere categorieën van werknemers.

Soorten RI&E's

Globaal gesteld zijn er drie soorten RI&E’s:

• de algemene RI&E
• themaspecifieke RI&E’s
• verdiepende RI&E’s.

Daarnaast kunnen nog worden onderscheiden: project-RI&E’s, proces-RI&E’s, functie-RI&E’s, gebouw-RI&E’s, dak of kelder-RI&E’s, enzovoort.

Weging van de grootte van het risico: de risico-evaluatie

Om de grootte van risico’s vast te stellen bestaan diverse wegings- of rankingmethoden die zijn bedoeld om enigszins realistisch de grootte van de risico’s te bepalen en te objectiveren. De rekenmodellen zijn bedoeld voor de ranking van concrete risicoscenario’s op de werkvloer en per se niet voor beleidsmatige en organisatorische zaken.

Het dossier beschrijft verder:

• concrete werkplekrisico’s
• wettelijk verplichte zaken
• beleids- en organisatorische zaken.

Grondoorzaken en basisrisicofactoren

Bij het ontstaan van risico’s en effecten zoals ongevallen of blootstellingen is vaak sprake van een driedeling.

• Directe factoren/oorzaken: directe factoren treden op het moment van een blootstelling of ongeval op. Voorbeelden zijn het niet gebruiken van een persoonlijk beschermingsmiddel, het snel even werken zonder beveiliging of het werken aan een wankele constructie. De handelingen zijn vaak nog door de betrokkene te beïnvloeden.
• Grondoorzaken/achterliggende oorzaken: deze geven een verfijning aan binnen de gekozen BRF-hoofdrubriek. De grondoorzaken of indirecte factoren bestaan meestal al geruime tijd. Voorbeelden zijn het niet beschikbaar stellen van apparatuur, slechte communicatie tijdens de overdracht van werkzaamheden en/of de inzet van een onervaren medewerker voor een moeilijke klus.
• Basisrisicofactoren (BRF’s): dit zijn de hoofdrubrieken waarin de meer structurele grondoorzaken van feitelijk onveilige en/of ongezonde situaties kunnen worden onderverdeeld.

RI&E-instrumenten

De RI&E-instrumenten kunnen algemeen, onderwerpspecifiek en/of branchespecifiek zijn. De omvang en diepgang van de aanpak en het instrument (vorm en inhoud) moeten in verhouding staan tot de omvang van het bedrijf, de complexiteit van de bedrijfsvoering en de risico’s. Geen mug met explosieven benaderen en ook niet met een wattenstokje proberen een olifant om te duwen. Een grote chemische installatie of een ingewikkeld organisatiesysteem vereist een andere aanpak dan een klein kantoor. Dit geldt zowel voor het inventariseren, evalueren als de plannenmakerij.

Het dossier geeft een overzicht van beschikbare instrumenten.

Beheersmaatregelen

Om risico’s te kunnen beheersen bestaat de wettelijke verplichting te werken conform de arbeidshygiënische strategie (artikel 3 lid 1b van de Arbowet): ‘tenzij dit redelijkerwijs niet kan worden gevergd worden de gevaren en risico's voor de veiligheid of de gezondheid van de werknemer zoveel mogelijk in eerste aanleg bij de bron daarvan voorkomen of beperkt; naar de mate waarin dergelijke gevaren en risico's niet bij de bron kunnen worden voorkomen of beperkt, worden daartoe andere doeltreffende maatregelen getroffen waarbij maatregelen gericht op collectieve bescherming voorrang hebben boven maatregelen gericht op individuele bescherming; slechts indien redelijkerwijs niet kan worden gevergd dat maatregelen worden getroffen die zijn gericht op individuele bescherming, worden doeltreffende en passende persoonlijke beschermingsmiddelen aan de werknemer ter beschikking gesteld’.

Als de blootstellingsrisico’s in kaart zijn gebracht, wordt door het volgen van de arbeidshygiënische strategie de blootstelling verminderd (en daarmee de risico’s). Deze strategie houdt in dat bij het toepassen van beheersmaatregelen een hiërarchische volgorde moet worden aangehouden in afnemende volgorde.

Niveau 1: Bronmaatregelen
Niveau 2: Collectieve maatregelen
Niveau 3: Individuele organisatorische maatregelen
Niveau 4: Persoonlijke beschermingsmiddelen.

Medisch onderzoek

Bij de RI&E is het zeer zinvol om informatie te verzamelen over eventueel werkgebonden verzuim en beroepsziekten. Die informatie is een extra reden om aan situaties en functies met werkgebonden verzuim en beroepsziekten bij de RI&E goed aandacht te besteden. Dit kan specifieke informatie zijn over de organisatie waarop de RI&E betrekking op heeft. Het kan ook informatie over de betreffende branche zijn.

Bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) zijn de gegevens over beroepsziekten te bekijken.

Voor verdere diagnostiek is het Arboportaal van het ministerie van SZW een goede bron voor informatie.

In het dossier worden het Arbeidsgezondheidskundig onderzoek (AGO) en preventief medisch onderzoek (PM O) uitgebreid beschreven.

Toetsen van de risico-inventarisatie en -evaluatie

Er zijn geen deskundigheidseisen gesteld aan het uitvoeren van de RI&E in de Arbowet. Iedereen mag dus een RI&E uitvoeren. In het wettelijk takenpakket van de preventiemedewerker staat dat hij ‘medewerking moet verlenen aan het verrichten en opstellen van een RI&E’. Er worden echter geen expliciete deskundigheidseisen op het gebied van het uitvoeren van een RI&E aan de preventiemedewerker gesteld.

Geen toetsing

In een aantal gevallen behoeft geen toetsing van de RI&E plaats te vinden. Dat is het geval als:

• alle medewerkers in het bedrijf samen veertig uur of minder werken
• het bedrijf maximaal 25 medewerkers heeft én er gebruik is gemaakt van een erkend branche-RI&E-instrument (zie rie.nl). Het gaat hierbij om het aantal medewerkers, niet om het aantal fte’s.

Wel toetsing

De toetsingsplicht geldt voor alle bedrijven waar gedurende meer dan veertig uur per week werk wordt verricht.

In het dossier wordt verder toegelicht wie de toetsing mag/moet uitvoeren. Op welke manier en wanneer en volgens welke criteria. 

Wetgeving

Zowel de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet), het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) als in de Arbeidsomstandighedenregeling (Arboregeling) besteedt aandacht aan de RI&E. De wetgever beoogt met de RI&E te bereiken dat bedrijven structureel aandacht besteden aan arbeidsomstandigheden en dat ze planmatig aan verbeteringen op dit gebied werken.

De wetgeving verandert regelmatig, zeker de bepalingen in het Arbobesluit en de Arboregeling. De artikelen waarnaar verwezen wordt, kunnen inmiddels een andere nummering gekregen hebben, dan wel gewijzigd of vervallen zijn. De meest actuele versies van de wettelijke verplichtingen zijn te vinden op wetten.overheid.nl, zoeken onder: Arbeidsomstandighedenwet, Arbeidsomstandighedenbesluit, Arbeidsomstandighedenregeling, Kernenergiewet, Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming, Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), enzovoort.