Zwangerschap en werk

Zwangerschap en werk

Zijn er in uw bedrijf werknemers met kinderwens of zwangere werknemers? Of geeft één van de werknemers borstvoeding? Zowel voor als tijdens de zwangerschap, maar ook na de bevalling kan uw werk invloed hebben op de zwangerschap of de gezondheid van uw kind. Werkgevers moeten volgens de wet zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving voor deze werknemers.

De invloed van werk op zwangerschap gaat verder dan de 9 maanden zelf. Het gaat om:

• Mannen en vrouwen met een kinderwens
• Zwangeren
• Medewerkers die net zijn bevallen, in de eerste maanden na het bevallingsverlof
• Medewerkers die borstvoeding geven 

Beschrijving van risicofactor

Er zijn twee soorten risicofactoren die invloed kunnen hebben op het werken voor, tijdens en na de zwangerschap:

• werkgebonden risicofactoren en
• persoonsgebonden risicofactoren.

Relevante beroepen en branches

In sommige branches en beroepen zijn vrouwen oververtegenwoordigd. Structurele aandacht voor het werken voor, tijdens en na de zwangerschap in deze branches en beroepen is belangrijk. Vaak spelen in deze branches en beroepen verschillende riscofactoren rondom zwangerschap een rol. Aan de hand van voorbeelden wordt duidelijk hoe deze factoren systematisch te hanteren zijn.

Risico-inventarisatie en -evaluatie

De preventie en aanpak van de specifiek voorkomende arbeidsrisico’s voor zwangeren komen aan bod bij de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). In de RI&E worden potentiële risico’s voor veiligheid, gezondheid en welzijn van werknemers in kaart gebracht en beoordeeld. Passende maatregelen worden vervolgens beschreven in het plan van aanpak. De bedoeling daarvan is aanvaardbare ‘restrisico’s’ over te houden. Als de RI&E grondig is uitgevoerd, zijn niet alleen de direct zichtbare gevaren beschreven, vertaald naar risico’s en op grootte geëvalueerd. Ook is gekeken naar de achterliggende grondoorzaken daarvan.

Wetgeving en beleid

Het dossier gaat in op nationale en internationale wetgeving die van toepassing is, c.q. kan zijn op zwangeren.

Daarnaast zijn er uiteraard ook andere voorschriften en richtlijnen voor beleid van toepassing, zoals de arbocatalogi, CAO- en branche-afspraken.

Beheersmaatregelen

Uit de RI&E blijkt welke risico’s werk met zich meebrengt. De werkgever moet maatregelen nemen om die risico’s te voorkomen of te verminderen.

Voor de periode van de zwangerschap en gedurende de borstvoeding zijn vier niveaus van maatregelen expliciet vastgelegd.

1. Wegnemen van gevaren door de arbeidshygiënische strategie toe te passen
2. Tijdelijke aanpassing van de arbeid of van de werk- en rusttijden
3. Tijdelijk geven van andere arbeid
4. Tijdelijk vrijstellen van het verrichten van arbeid

Een werkgever mag pas uitwijken naar een lager niveau als maatregelen op het hogere niveau niet mogelijk zijn.

Medisch onderzoek

Allerlei vormen van belasting in het werk kunnen van invloed zijn op de gezondheid van werknemers en dus ook op zwangeren. Deze effecten spelen al voor de conceptie, via zwangerschap en borstvoedingsperiode tot effecten op kinderleeftijd.

Zo kan lang staan, een vorm van fysieke belasting, tijdens de zwangerschap leiden tot een hogere kans op vroeggeboorte. Het werken met bepaalde chemische stoffen kan verminderde fertiliteit veroorzaken. Contact met biologische agentia leidt soms tot aangeboren afwijkingen bij het kind. Andere voorbeelden van gezondheidseffecten zijn hypertensie (hoge bloeddruk) en pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging) evenals vermoeidheid of bekkenklachten tijdens de zwangerschap bij de moeder.

De belangrijkste gezondheidseffecten bij het kind zijn vroeggeboorte, een te laag geboortegewicht, aangeboren afwijkingen, een miskraam of doodgeboorte. 

Rechten en plichten werkgevers en -nemers

De werkgever is vanuit de arbowetgeving verplicht het werk zo te organiseren dat de werknemer tijdens de zwangerschap, de bevalling en de eerste maanden na de bevalling geen extra gezondheidsrisico loopt. 

Als de zwangere medewerker gebruik wil maken van de extra bescherming volgens de wet moet zij de zwangerschap melden aan de werkgever.